Bài 28: Con người và thiên nhiên SVIP

1. Tác động của thiên nhiên đến con người

a) Tác động của thiên nhiên đến đời sống con người

- Trong sinh hoạt thường nhật, môi trường tự nhiên đóng vai trò thiết yếu, cung cấp các yếu tố căn bản như không khí, ánh sáng mặt trời, nhiệt độ phù hợp và nguồn nước, tạo nền tảng cho sự tồn tại của con người.

- Các đặc điểm tự nhiên của một vùng lãnh thổ, bao gồm địa hình (độ cao, độ dốc, mức độ bằng phẳng), khí hậu (nhiệt độ, lượng mưa), chất lượng đất trồng (độ phì nhiêu) và nguồn nước (trữ lượng, tính ổn định), đều tác động đáng kể đến sự phân bố dân cư, hình thái lối sống và các hoạt động sinh hoạt hàng ngày của cộng đồng người.

Hình 1: Chợ nổi Cái Răng tại đồng bằng sông Cửu Long

b) Tác động của thiên nhiên tới sản xuất

* Đối với sản xuất nông nghiệp

- Nông nghiệp là ngành kinh tế chịu ảnh hưởng sâu sắc và trực tiếp nhất từ các yếu tố tự nhiên, với đối tượng sản xuất trực tiếp là cây trồng và vật nuôi.

- Sự sinh trưởng và phát triển bình thường của cây trồng và vật nuôi phụ thuộc hoàn toàn vào các điều kiện môi trường tối ưu như nhiệt độ, nguồn nước, ánh sáng và chất lượng không khí.

Hình 2: Đồng bằng Sông Cửu Long có các con sông, kênh rạch chằng chịt thuận lợi phát triển lúa nước.

* Đối với sản xuất công nghiệp

- Các loại tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là khoáng sản, đóng vai trò là nguồn cung cấp thiết yếu về nhiên liệu, năng lượng và nguyên liệu cơ bản cho sự vận hành của các ngành công nghiệp.

- Các dạng tài nguyên thiên nhiên khác, bao gồm thủy sản, hải sản và động vật hoang dã, cung cấp nguồn nguyên liệu đầu vào quan trọng cho các ngành công nghiệp khai thác và chế biến tương ứng.

Hình 3: Khai thác than tại Quảng Ninh, Việt Nam

* Đối với du lịch

- Cảnh quan địa hình đa dạng, độc đáo và khí hậu thuận lợi thường tạo điều kiện cho sự phát triển của ngành du lịch. Ngược lại, địa hình khắc nghiệt, đơn điệu hoặc khí hậu bất lợi có thể trở thành yếu tố hạn chế tiềm năng du lịch của một khu vực.

- Hệ thống sông, hồ phong phú không chỉ kiến tạo nên những cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp mà còn là tiền đề quan trọng để phát triển các loại hình du lịch trải nghiệm, du lịch sinh thái và du lịch nghỉ dưỡng, thu hút du khách tìm đến khám phá và thư giãn.

Hình 4: Du lịch khám phá động Phong Nha - Kẻ Bàng, Quảng Bình

2. Tác động của con người tới thiên nhiên

- Trước nhu cầu ngày càng gia tăng của xã hội, con người đang khai thác tài nguyên thiên nhiên với cường độ ngày càng lớn, trong khi trữ lượng tài nguyên trên Trái Đất lại có giới hạn.

- Hệ quả tất yếu của tình trạng này là sự suy thoái của nhiều loại tài nguyên (như tài nguyên đất, tài nguyên sinh vật) hoặc nguy cơ cạn kiệt đối với các tài nguyên không tái tạo (ví dụ như tài nguyên khoáng sản).

- Quá trình khai thác và sử dụng tài nguyên cũng đồng thời thải ra môi trường tự nhiên một lượng lớn chất thải: bụi, khí thải, chất lỏng và chất thải rắn.

+ Khi phát tán vào tầng khí quyển, các chất thải này gây ra ô nhiễm môi trường không khí, làm suy giảm chất lượng không khí và ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.

Hình 5: Ô nhiễm không khí tại Hà Nội

+ Khi tích tụ hoặc hòa tan vào các nguồn nước, chúng gây ô nhiễm nghiêm trọng môi trường sông, hồ, biển và đại dương, đe dọa hệ sinh thái dưới nước và chuỗi thức ăn tự nhiên.

Hình 6: Ô nhiễm nước tại sông Tô Lịch

+ Khi thẩm thấu xuống các tầng đất, các chất thải này gây ra ô nhiễm môi trường đất, làm thay đổi thành phần hóa học và tính chất vật lý của đất, đồng thời có nguy cơ ô nhiễm các mạch nước ngầm, ảnh hưởng đến nguồn nước sinh hoạt và sản xuất.

- Ngày nay, nhận thức về trách nhiệm đối với môi trường tự nhiên ngày càng được nâng cao, thúc đẩy con người thực hiện nhiều hành động tích cực nhằm bảo vệ môi trường. Các biện pháp như trồng rừng và phủ xanh các vùng đồi núi, cải tạo đất đai, chuyển hóa những khu vực khô cằn, bạc màu thành những cánh đồng phì nhiêu là những minh chứng rõ ràng cho sự nỗ lực này.