Chủ đề chung 1: Các cuộc đại phát kiến địa lí SVIP

1. Nguyên nhân và điều kiện của các cuộc đại phát kiến địa lí

a. Nguyên nhân

- Vào giữa thế kỷ XV, các quốc gia Tây Âu bắt đầu đối mặt với sự thiếu hụt nguyên liệu và tài nguyên quý giá, khi nhu cầu về vàng bạc và thị trường mở rộng ngày càng lớn.

- Tuy nhiên, các tuyến đường thương mại truyền thống nối liền châu Âu và phương Đông qua Địa Trung Hải lại bị các quốc gia Ả Rập và Thổ Nhĩ Kỳ độc quyền kiểm soát. Sự chiếm đoạt này không chỉ khiến các thương nhân bị thiệt hại mà còn gây khó khăn cho việc giao thương. thúc đẩy nhu cầu tìm ra những con đường thay thế, nhằm mở rộng phạm vi buôn bán và đảm bảo an toàn cho các chuyến đi.

=> Thúc đẩy nhu cầu tìm ra những con đường thay thế, nhằm mở rộng phạm vi buôn bán và đảm bảo an toàn cho các chuyến đi.

b. Điều kiện

- Vào thời điểm đó, với sự hiểu biết đúng đắn về hình dạng của Trái Đất và các đại dương, người châu Âu đã có thể vẽ ra những bản đồ và hải đồ chi tiết, ghi nhận các vùng đất, đảo và bến cảng.,...

- Các nhà hàng hải cũng bắt đầu nghiên cứu các dòng hải lưu và hướng gió, giúp cải thiện việc định hướng trên biển. Vào cuối thế kỷ XV, la bàn và nam châm trở nên phổ biến, giúp các thủy thủ đi lại trên sông, biển ngay cả khi không có Mặt Trời hay các thiên thể khác để xác định phương hướng.

- Đặc biệt, kỹ thuật đóng tàu cũng có những bước tiến vượt bậc, với những con tàu dài, có bánh lái và hệ thống buồm lớn, đủ sức vượt đại dương, điển hình như tàu Ca-ra-ven.

- Sự bảo trợ của một số nhà nước phong kiến ở châu Âu đã tạo điều kiện thuận lợi cho các cuộc phát kiến địa lý.

 
Hình 1: Tàu Ca-ra-ven (hình vẽ)

2. Một số cuộc đại phát kiến địa lí

 Với vị trí địa lí thuận lợi, Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha là những nước tiên phong trong các cuộc thám hiểm, khám phá những vùng đất mới.

Hình 2. Lược đồ một số cuộc phát kiến địa lí lớn

a. C. Cô-lôm-bô và cuộc thám hiểm tìm ra châu Mỹ (1492 - 1502)

- Vào tháng 8 năm 1492, C. Cô-lôm-bô, cùng với đoàn thủy thủ Tây Ban Nha, bắt đầu hành trình khám phá bí ẩn phương Tây, rời cảng và hướng thẳng ra đại dương bao la với ba chiếc tàu. Hành trình đầy thử thách này đã mở ra một bước ngoặt lớn trong lịch sử hàng hải và thám hiểm.

- Sau hơn hai tháng lênh đênh trên biển, đoàn thủy thủ dũng cảm của ông đã đặt chân lên một số đảo thuộc khu vực biển Ca-ri-bê, chứng kiến những vùng đất chưa từng được biết đến trước đó. Mỗi bước đi của họ đều ghi dấu ấn của sự kiên trì và khát vọng khám phá.

- Cô-lôm-bô tin rằng mình đã đến "Đông Ấn Độ", nhưng thực tế ông đã phát hiện ra một châu lục mới, đó chính là châu Mỹ. Dù không biết mình đã đi tới đâu, ông vẫn được coi là người đầu tiên mở ra cánh cửa để châu Âu tiếp cận thế giới mới này.

- rong các năm 1493, 1498 và 1502, Cô-lôm-bô tiếp tục thực hiện ba cuộc thám hiểm khác, mở rộng phạm vi khám phá và làm sâu sắc thêm mối quan hệ giữa châu Âu và châu Mỹ, đồng thời khẳng định vị trí của ông trong những cuộc phiêu lưu mang tính chất lịch sử..

b. Cuộc thám hiểm vòng quanh Trái Đất của Ph. Ma-gien-lăng (1519 - 1522)

- Vào tháng 9 năm 1519, đoàn thám hiểm của Ph. Ma-gien-lăng, gồm năm chiếc tàu, khởi hành từ Tây Ban Nha với mục tiêu tìm kiếm một tuyến đường biển mới hướng về phía Tây, dẫn tới quần đảo Gia vị, khu vực thuộc In-đô-nê-xi-a ngày nay. Cuộc thám hiểm này không chỉ mang tính chất kinh tế mà còn mở rộng hiểu biết về địa lý.

- Sau khi khám phá ra eo biển nằm ở cực Nam châu Mỹ, được đặt tên sau này là eo biển Ma-gien-lăng, đoàn thám hiểm tiến vào một đại dương bao la mà Ph. Ma-gien-lăng đã đặt tên là Thái Bình Dương, với hi vọng tìm được những vùng đất mới và mở rộng con đường thương mại..

- Cuối năm 1520, sau nhiều tháng lênh đênh trên biển, đoàn đã cập bến Phi-líp-pin. Tại đây, trong một cuộc xung đột với thổ dân, Ph. Ma-gien-lăng đã thiệt mạng, đánh dấu một sự kết thúc bi thảm cho người chỉ huy dũng cảm.

- Tuy nhiên, vào tháng 9 năm 1522, những thủy thủ còn lại trong đoàn, dưới sự chỉ huy của S. Ê-ca-nô, tiếp tục hoàn thành hành trình trở về Tây Ban Nha. Chuyến đi này không chỉ chứng minh sự kiên trì và lòng quả cảm của những người thám hiểm, mà còn là bằng chứng thuyết phục rằng Trái Đất có dạng hình cầu, mở ra một kỷ nguyên mới trong sự hiểu biết về thế giới.

3. Tác động của các cuộc đại phát kiến địa lí

a. Tích cực

- Các cuộc đại phát kiến địa lí đã góp phần mở rộng giao thương quốc tế, thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của các ngành thương mại và công nghiệp

=> Sự thịnh vượng này đã giúp tầng lớp thương nhân và các chủ xưởng sản xuất ở Tây Âu trở nên giàu có, tạo nên sự phân hóa rõ rệt trong xã hội.

- Những cuộc phát kiến địa lí không chỉ giúp con người khám phá những con đường mới và vùng đất chưa được biết đến mà còn thúc đẩy sự giao thoa văn hóa giữa các dân tộc,...

=> Gia tăng mối quan hệ hợp tác, trao đổi và ảnh hưởng lẫn nhau giữa các nền văn minh trên thế giới.

b. Tiêu cực

- Mặc dù nền kinh tế phát triển nhanh chóng, nhưng người lao động, đặc biệt là nông dân, lại rơi vào tình trạng ngày càng nghèo đói và bị bóc lột. Sự giàu có của một bộ phận nhỏ trong xã hội lại càng làm gia tăng sự bất bình đẳng.

- Các cuộc phát kiến địa lí cũng đã mở đường cho việc buôn bán nô lệ và thúc đẩy quá trình cướp bóc tài nguyên từ các thuộc địa, gây tổn hại nghiêm trọng đến các nền văn hóa bản địa và làm gia tăng sự bất công trong xã hội.