Đề số 8 SVIP

Hướng dẫn giải:

Câu 1. (0,5 điểm)

Thơ sáu chữ.

Câu 2. (0,5 điểm)

Bài thơ là lời cùa người mẹ nói với đứa con của mình. (Điều này được thể hiện rõ qua câu hỏi ngây thơ của người con ở đầu bài thơ: "Quê hương là gì hở mẹ?". Toàn bộ phần sau của bài thơ chính là câu trả lời dịu dàng, trìu mến của người mẹ.)

Câu 3. (1,0 điểm)

− HS chỉ ra 4 hình ảnh được dùng để mô tả về quê hương và nhận xét về những hình ảnh đó.

− Ví dụ:

+ Những hình ảnh được dùng để mô tả quê hương là: chùm khế ngọt, con đường đi học, con diều biếc, con đò nhỏ.

+ Nhận xét: Đây đều là những sự vật, cảnh vật vô cùng giản dị, mộc mạc, thân thuộc với mỗi người dân Việt Nam. Qua những hình ảnh này, nhà thơ muốn khẳng định rằng quê hương vốn không phải là một khái niệm trừu tượng mà nó hiện diện ngay trong chính những điều bình dị, nhỏ bé, thân thuộc trong cuộc sống của mỗi người.

Câu 4. (1,0 điểm)

− Tác dụng của biện pháp tu từ so sánh:

+ Làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

+ Góp phần cụ thể hoá và nâng tầm giá trị của khái niệm "quê hương": Khái niệm "quê hương" vốn trừu tượng đã được định nghĩa bằng những hình ảnh cụ thể xuyên suốt bài thơ. Đến cuối cùng, bằng cách so sánh quê hương với "mẹ", tác giả đã nâng quê hương lên một vị thế thiêng liêng và cao cả nhất. Mẹ là người sinh thành, dưỡng dục, là tình cảm gần gũi, ấm áp và không gì thay thế được. Đặt quê hương ngang hàng với mẹ là cách khẳng định đầy xúc động về giá trị to lớn, độc nhất của quê hương trong cuộc đời mỗi người.

+ Nhấn mạnh sự độc nhất vô nhị của quê hương: Phép so sánh trực tiếp nhấn mạnh giá trị thiêng liêng của quê hương. Giống như mỗi người chỉ có một người mẹ duy nhất để yêu thương và kính trọng, thì quê hương cũng là cội nguồn duy nhất, không thể có cái thứ hai. Sự so sánh này làm cho lời khẳng định trở nên thấm thía, có sức nặng và lay động lòng người.

Câu 5. (1,0 điểm)

− HS trình bày cách hiểu của mình về hai dòng thơ.

− Ví dụ: Hai dòng thơ "Quê hương mỗi người chỉ một/ Như là chỉ một mẹ thôi" chính là lời đúc kết đầy sâu sắc và lắng đọng, mang ý nghĩa thiêng liêng nhất của bài thơ. Bằng một lời khẳng định giản dị, tác giả cho thấy quê hương là cội nguồn duy nhất, là giá trị không thể thay thế trong cuộc đời mỗi con người. Đặc biệt, phép so sánh quê hương với "mẹ" đã đặt tình yêu quê hương ngang hàng với tình mẫu tử − một tình cảm tự nhiên, cao quý và sâu nặng nhất. Quê hương, cũng như người mẹ hiền, đã nuôi dưỡng, chở che và bồi đắp cho tâm hồn ta khôn lớn. Qua đó, tác giả muốn gửi gắm một thông điệp thấm thía: Hãy biết trân trọng, yêu quý và luôn hướng về quê hương bởi đó là những gì quý giá và không gì sánh được.

Hướng dẫn giải:

Câu 1. (2,0 điểm)

a. Xác định được yêu cầu về hình thức, dung lượng của đoạn văn (0,25 điểm):

− Xác định đúng yêu cầu về hình thức và dung lượng (khoảng 150 chữ) của đoạn văn.

− Học sinh có thể trình bày đoạn văn theo cách diễn dịch, quy nạp, phối hợp, song song.

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận (0,25 điểm): Cảm nghĩ sau khi đọc bài thơ "Bài học đầu cho con" của tác giả Đỗ Trung Quân.

c. Đề xuất được hệ thống ý phù hợp để làm rõ vấn đề nghị luận (1,5 điểm):

− Xác định được các ý phù hợp để nêu cảm nhận, suy nghĩ về yếu tố nội dung hay nghệ thuật để xác định ở phần mở đoạn, sau đây là một số gợi ý:

+ Khái niệm "quê hương" được lí giải bằng những hình ảnh gần gũi, bình dị nhất trong kí ức tuổi thơ của mỗi người:

++ Đó là những hình ảnh gắn với những kỉ niệm ngọt ngào, thân thuộc: "chùm khế ngọt", "đường đi học rợp bướm vàng bay". Những hình ảnh này gợi lên trong tâm tưởng của em một không gian tuổi thơ êm đềm, hạnh phúc.

++ Đó là những trò chơi, những cảnh vật yên bình của làng quê: "con diều biếc", "con đò nhỏ". Những hình ảnh này giúp cho tâm hồn em cảm thấy bình yên, thoải mái.

++ Đặc biệt, quê hương luôn gắn liền với hình ảnh người mẹ và tình mẫu tử thiêng liêng, cao đẹp. Điều này cho thấy quê hương chính là điểm tựa vững chắc, là bến đỗ tinh thần của mỗi con người.

➞ Nhận xét, nêu cảm nhận, suy nghĩ về những hình ảnh trên: Những hình ảnh được nhắc đến trong bài thơ đã gợi lên trong em những kí ức tuổi thơ êm đềm, tươi đẹp. Chính những phép so sánh giản dị, những hình ảnh gần gũi, thân thuộc cùng với những lời giảng giải nhẹ nhàng, tha thiết, đầy yêu thương của người mẹ đã khiến cho khái niệm "quê hương" vốn trừu tượng đã trở nên cụ thể, thân thương hơn bao giờ hết. Nó khiến cho em hiểu sâu sắc hơn về "quê hương" và thêm yêu quý nơi chôn rau cắt rốn của mình.

Câu 2. (4,0 điểm)

a. Xác định được kiểu bài (0,25 điểm):

Xác định đúng kiểu bài: Bài văn nghị luận.

b. Xác định được yêu cầu của kiểu bài (0,25 điểm):

Ý nghĩa của quê hương đối với cuộc đời mỗi người.

c. Đề xuất được hệ thống ý phù hợp để triển khai bài viết (3,5 điểm):

– Xác định được các ý chính của bài viết.

– Sắp xếp được các ý hợp lí theo bố cục 3 phần của bài văn nghị luận:

c1. Mở bài: Giới thiệu vấn đề nghị luận và nêu khái quát quan điểm của bản thân về vấn đề.

c2. Thân bài: Đưa ra những luận điểm, lí lẽ, bằng chứng để làm sáng tỏ vấn đề. Sau đây là gợi ý:

* Giải thích: Quê hương là nơi ta sinh ra và lớn lên, là nơi có những người thân yêu ruột thịt, là nơi lưu giữ kỉ niệm trong đời. Nhắc đến quê hương là nhắc về những gì gần gũi, thân thuộc nhất.

* Bàn luận về ý nghĩa của quê hương đối với cuộc đời mỗi người:

– Luận điểm 1: Quê hương giúp hình thành nhân cách và nuôi dưỡng tâm hồn con người.

+ Lí lẽ: Quê hương là cái nôi nuôi dưỡng con người khôn lớn, hình thành ở con người những phẩm chất tốt đẹp, dạy ta biết yêu thương và gắn bó với gia đình, bạn bè, cộng đồng.

+ Bằng chứng:

++ Hình ảnh "chùm khế ngọt", "đường đi học", "rợp bướm vàng",… gợi nhớ tuổi thơ bình dị, êm đềm.

++ Những dòng thơ "Quê hương là dòng sữa mẹ/ Thơm thơm giọt xuống bên nôi", "Quê hương mỗi người chỉ một/ Như là chỉ một mẹ thôi/ Quê hương nếu ai không nhớ/ Sẽ không lớn nổi thành người.",… khẳng định mối quan hệ gắn bó thiêng liêng của con người với quê hương, như tình mẫu tử cao quý, quê hương giúp con người biết yêu thương, trân trọng và giữ gìn những giá trị tinh thần quý giá.

➞ Quê hương giúp mỗi người hình thành nhân cách, bồi đắp tâm hồn và khát vọng sống, để mỗi bước đi trong đời đều thấm đẫm tình yêu thương và sự gắn bó sâu sắc với cội nguồn.

– Luận điểm 2: Quê hương không chỉ là điểm tựa tinh thần mà còn là động lực phấn đấu, khơi gợi tinh thần trách nhiệm cho mỗi người.

+ Lí lẽ: Khi trân trọng, gắn bó với quê hương, con người sẽ có ý thức giữ gìn, phát triển giá trị tinh thần và văn hoá quê hương; đồng thời nhận thức được những trách nhiệm đối với cộng đồng, xã hội.

+ Bằng chứng:

++ Trong lịch sử, tình yêu quê hương và xóm làng đã thúc đẩy con người đứng lên bảo vệ đất nước trong các cuộc kháng chiến.

++ Trong đời sống hiện đại, quê hương là nơi nuôi dưỡng ước mơ, là điểm tựa tinh thần, giúp con người kiên cường vượt qua thử thách.

➞ Quê hương vừa là điểm tựa tinh thần, vừa là nguồn cảm hứng nhưng cũng mang trách nhiệm, thúc đẩy con người trưởng thành và có ý thức, động lực cống hiến.

* Liên hệ, mở rộng:

– Bình luận về ý nghĩa của vấn đề xã hội được gợi ra từ tác phẩm: Sự gắn bó với quê hương xứ sở là nguồn động lực quan trọng để con người cố gắng xây dựng và phát triển đất nước giàu mạnh. Mỗi chúng ta cần có ý thức gắn bó với quê hương, bồi đắp tình yêu quê hương bằng những hành động và việc làm cụ thể.

– Phản đề:

+ Bên cạnh những người biết trân trọng và gắn bó với quê hương, vẫn còn những người thờ ơ, vô cảm, chạy theo lợi ích cá nhân, xem nhẹ giá trị tinh thần và ý nghĩa của quê cha đất tổ.

+ Phê phán lối sống vô cảm để khẳng định giá trị cao đẹp của tình yêu và sự gắn bó với quê hương.

c3. Kết bài: Khái quát vấn đề nghị luận, liên hệ bản thân.