Lipid SVIP

I. LIPID

Lipid là những hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống, không tan trong nước, nhưng tan được trong một số dung môi hữu cơ như: xăng, dầu hỏa,... Một số loại lipid điển hình là chất béo và sáp.

 - Chất béo cung cấp năng lượng chính trong cơ thể (có trong dầu thực vật và mỡ động vật).

- Sáp giúp chống nước và một số tác động từ bên ngoài (có trên bề mặt lá, thân cây, trái cây của nhiều loại thực vật và da, lông của một số loài động vật).

II. CHẤT BÉO

Chất béo là triester của glycerol và các acid béo, có công thức (RCOO)₃C₃H₅. Phản ứng hóa học đặc trưng của chất béo là phản ứng xà phòng hóa.

1. Khái niệm 

- Chất béo là các triester (loại ester chứa 3 nhóm -COO- trong phân tử) của glycerol và acid béo.

- Công thức cấu tạo: (RCOO)₃C₃H₅ (R có thể giống hoặc khác nhau).

- Acid béo là các acid hữu cơ có công thức chung R-COOH (R thường có mạch carbon dài, không phân nhánh).

2. Tính chất vật lí 

- Ở điều kiện thường, chất béo có thể tồn tại ở dạng lỏng (dầu lạc, dầu hướng dương, dầu cá,...) hoặc dạng rắn (mỡ động vật, bơ,...).

- Các chất béo nhẹ hơn nước, không tan trong nước nhưng tan trong một số dung môi hữu cơ như benzene, xăng,...

 Dầu hạt hạnh nhân

3. Tính chất hóa học 

Chất béo có thể bị thủy phân hoàn toàn trong dung dịch kiềm nóng, tạo thành glycerol và muối của acid béo (phản ứng xà phòng hóa).

Ví dụ:

\(\left(RCOO\right)_3C_3H_5+3NaOH\overset{t^{o}}{\rarr}3RCOONa+C_3H_5\left(OH\right)_3\)

4. Ứng dụng 

Chất béo là thực phẩm thiết yếu, có trong dầu thực vật, mỡ động vật, bơ và nhiều loại hạt. Ngoài ra, chất béo còn được dùng trong mĩ phẩm, dược phẩm, nhiên liệu sinh học và sản xuất xà phòng.

5. Sử dụng chất béo đúng cách để hạn chế béo phì

- Béo phì là sự tích tụ mỡ quá mức, làm tăng nguy cơ nhiều bệnh nguy hiểm như tim mạch, tiểu đường, gan nhiễm mỡ và ung thư.

- Nguyên nhân dẫn đến béo phì là do ăn quá nhiều chất béo.

- Để phòng tránh, nên ưu tiên chất béo thực vật, chất béo giàu omega-3 (có trong cá, hải sản), đồng thời hạn chế mỡ động vật, bơ nhân tạo và thức ăn chiên, nướng.

Các thực phẩm chứa nhiều omega-3