Lý thuyết Bài 16. Các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu giành độc lập trước thế kỉ X SVIP

1. Khởi nghĩa Hai Bà Trưng

a. Nguyên nhân: Vào mùa xuân năm 40, Hai Bà Trưng nổi dậy chống lại chính quyền đô hộ Hán, do bất bình với chính sách cai trị tàn bạo, đòi quyền tự chủ cho dân tộc.

b. Diễn biến và kết quả:

- Hai Bà Trưng khởi nghĩa tại sông Hát (nay thuộc xã Hát Môn, huyện Phúc Thọ, Hà Nội).

- Tướng lĩnh từ 65 thành trì khắp nơi hội tụ về tham gia.

- Nghĩa quân chiếm các căn cứ Mê Linh và Cổ Loa, tiếp đó chiếm thành Luy Lâu, nơi đóng trụ sở chính quyền đô hộ.

- Cuộc khởi nghĩa thắng lợi, Trưng Trắc được suy tôn làm vua, đóng đô tại Mê Linh.

- Tuy nhiên, năm 43, quân Hán dưới sự chỉ huy của Mã Viện tấn công và dập tắt cuộc khởi nghĩa.

c. Ý nghĩa: Khởi nghĩa Hai Bà Trưng thể hiện tinh thần bất khuất của người Việt, là bước đầu tạo tiền đề cho việc khôi phục độc lập và tự chủ trong lịch sử dân tộc.

Hình 1. Đền thờ Hai Bà Trưng ở Mê Linh

2. Khởi nghĩa Bà Triệu

a. Nguyên nhân: Do chính sách cai trị hà khắc của chính quyền đô hộ nhà Ngô vào đầu thế kỷ III.

b. Diễn biến và kết quả:

- Khởi nghĩa bùng nổ vào năm 248 từ căn cứ núi Nưa (Triệu Sơn, Thanh Hóa).

- Nghĩa quân chiếm được nhiều huyện lị và thành ấp ở các vùng Cửu Chân, Cửu Đức, Nhật Nam.

- Tuy nhiên, quân Ngô với 8000 lính tấn công và cuộc khởi nghĩa đã bị dập tắt do lực lượng yếu thế.

c. Ý nghĩa: Khởi nghĩa Bà Triệu không chỉ làm rung chuyển chính quyền đô hộ mà còn góp phần đánh thức ý thức dân tộc và tạo đà cho những cuộc khởi nghĩa sau này.

Hình 2. Khởi nghĩa Bà Triệu (tranh vẽ)

3. Khởi nghĩa Lý Bí và sự thành lập nước Vạn Xuân

a. Nguyên nhân: nhà Lương siết chặt cai trị khiến người Việt càng thêm khốn khổ. Mâu thuẫn giữa người Việt với chính quyền phong kiến phương Bắc ngày càng sâu sắc.

b. Diễn biến và kết quả:

- Vào đầu năm 542, Lý Bí khởi nghĩa, lật đổ chính quyền đô hộ và chiếm Giao Châu.

- Năm 544, Lý Bí tự xưng Lý Nam Đế, thành lập nước Vạn Xuân, đóng đô ở cửa sông Tô Lịch (Hà Nội).

- Năm 545, quân Lương xâm lược nước Vạn Xuân, nhưng Triệu Quang Phục thay thế Lý Bí lãnh đạo, kháng chiến thắng lợi và lập căn cứ ở đầm Dạ Trạch (Hưng Yên).

- Năm 602, nhà Tùy xâm lược, nước Vạn Xuân kết thúc.

c. Ý nghĩa: Khởi nghĩa Lý Bí thể hiện tinh thần độc lập và tự cường của người Việt, góp phần thúc đẩy cuộc đấu tranh của nhân dân trong những giai đoạn sau.

Hình 3. Chùa Trấn Quốc (Hà Nội) - Tiền thân là chùa Khai Quốc thời Tiền Lý

4. Khởi nghĩa Mai Thúc Loan

a. Nguyên nhân: Vào đầu thế kỷ VIII, Mai Thúc Loan bất bình với chính sách thuế nặng nề của nhà Đường, đã phát động khởi nghĩa.

b. Diễn biến và kết quả:

- Năm 713, Mai Thúc Loan khởi nghĩa và nhanh chóng chiếm lĩnh Hoan Châu (Nghệ An, Hà Tĩnh).

- Khởi nghĩa lan rộng ra cả nước, được nhân dân các vùng như Chăm-pa, Chân Lạp hưởng ứng.

- Nghĩa quân chiếm thành Tống Bình, giải phóng đất nước và Mai Thúc Loan xưng đế, xây thành Vạn An.

- Tuy nhiên, quân Đường tấn công và dập tắt khởi nghĩa.

c. Ý nghĩa: Khởi nghĩa Mai Thúc Loan là một trong những cuộc khởi nghĩa lớn nhất thời kỳ Bắc thuộc, thể hiện sự đấu tranh quyết liệt của người Việt.

5. Khởi nghĩa Phùng Hưng

a. Nguyên nhân: Cuối thế kỷ VIII, nhà Đường ra sức vơ vét của cải của nhân dân, Phùng Hưng lãnh đạo cuộc khởi nghĩa.

b. Diễn biến và kết quả:

- Nghĩa quân làm chủ được vùng Đường Lâm (Sơn Tây, Hà Nội).

- Phùng Hưng và nghĩa quân bao vây thành Tống Bình.

- Sau 9 năm cầm quyền, quân Đường tấn công và đàn áp.

c. Ý nghĩa: Khởi nghĩa Phùng Hưng khẳng định quyết tâm giành lại độc lập và tự chủ cho dân tộc, mở đường cho những thắng lợi sau này.