Lý thuyết Bài 17. Đại Việt thời Lê sơ (1428-1527) SVIP

1. Sự thành lập Vương triều Lê sơ

- Sự thành lập: Vào năm 1428, Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, sáng lập Nhà Lê sơ, đặt niên hiệu Thuận Thiên, khôi phục quốc hiệu Đại Việt và chọn Thăng Long (Hà Nội ngày nay) làm kinh đô.

- Tổ chức bộ máy nhà nước:

+ Bộ máy nhà nước của Nhà Lê sơ dần được xây dựng và hoàn chỉnh dưới thời vua Lê Thánh Tông.

+ Hoàng đế nắm quyền lực tuyệt đối, đồng thời cũng là tổng chỉ huy quân đội.

Hình 1. Tổ chức bộ máy nhà nước thời Lê Thánh Tông

- Quân đội: Nhà Lê xây dựng một quân đội mạnh mẽ và thực hiện chính sách "ngụ binh ư nông", tức là lấy dân làm quân để bảo vệ đất nước và phát triển nông nghiệp.

- Luật pháp: Vua Lê ban hành bộ Quốc triều hình luật, một hệ thống pháp lý quan trọng của thời kỳ này.

- Đối ngoại: Nhà Lê kiên quyết giữ vững chủ quyền, bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ quốc gia và mở rộng biên giới về phía Nam.

2. Tình hình kinh tế, xã hội

a. Tình hình kinh tế

* Nông nghiệp:

- Nhà Lê sơ chú trọng phát triển nông nghiệp, khuyến khích cải cách ruộng đất:

+ Thành lập các quan chức chuyên trách như Khuyến nông sứ, Hà đê sứ, Đồn điền sứ.

+ Cấm để ruộng đất hoang hóa, khuyến khích khai hoang và lập đồn điền.

+ Đặt phép quân điền, chia đất công đều đặn cho dân

+ Xây dựng các công trình thủy lợi như kênh, đê, sông để bảo vệ mùa màng.

=> Nhờ đó, sản xuất nông nghiệp phát triển mạnh mẽ, đời sống người dân dần ổn định.

* Thủ công nghiệp:

- Các nghề thủ công truyền thống như sản xuất gốm sứ, dệt vải phát triển mạnh mẽ.

- Gốm sứ Chu Đậu nổi tiếng, xuất khẩu sang nhiều quốc gia.

Hình 2. Gốm Chu Đậu ( Hải Dương)

* Thương nghiệp:

- Nội thương: Triều đình khuyến khích phát triển các chợ, thúc đẩy giao thương giữa các địa phương và các làng nghề thủ công với đô thị.

- Ngoại thương: Buôn bán với các nước ngoài vẫn duy trì, đặc biệt là với các thương nhân phương Tây.

b. Tình hình xã hội

- Phân hóa xã hội:

+ Tầng lớp quý tộc (vua, quan lại) có nhiều quyền lợi đặc biệt.

+ Nông dân chiếm số đông, chủ yếu làm nông nghiệp, nộp thuế và thực hiện các nghĩa vụ với nhà nước.

+ Thợ thủ công và thương nhân không được coi trọng.

- Sự phân biệt giữa quý tộc và bình dân trở nên rõ rệt và được quy định bởi pháp luật.

3. Phát triển văn hóa - giáo dục

a. Văn hóa

- Tư tưởng - tôn giáo:

+ Nho giáo được xem là học thuyết chính thức, giữ vị trí độc tôn.

+ Phật giáo và Đạo giáo bị hạn chế.

- Văn học:

+ Văn học chữ Hán phát triển mạnh, với các tác phẩm nổi bật như Quân trung từ mệnh tập, Bình Ngô đại cáo (Nguyễn Trãi), Quỳnh Uyển cửu ca (Hội Tao đàn).

+ Văn học chữ Nôm cũng phát triển, nổi bật với các tác phẩm như Quốc âm thi tập (Nguyễn Trãi), Hồng Đức quốc âm thi tập (Lê Thánh Tông).

- Sử học và Địa lý:

+ Nhà Lê sơ rất chú trọng đến việc chép sử, biên soạn các bộ sách về địa lí, bản đồ

Hình 3. An Nam quốc đồ thời Hồng Đức (1490)

- Toán học và Y học:

+ Có các tác phẩm về toán học như Đại thành toàn pháp và Lập thành toán pháp.

+ Y học phát triển với các tác phẩm như Bàn thảo thực vật toát yếu.

- Kiến trúc và Nghệ thuật:

+ Nhiều công trình kiến trúc tiêu biểu được xây dựng ở Thăng Long, Lam Kinh (Thanh Hóa).

+ Nghệ thuật điêu khắc và âm nhạc cung đình, đặc biệt là nhã nhạc và tuồng chèo, ngày càng phát triển.

Hình 4. Rồng đá Điện Kính Thiên được xây thời Lê Thánh Tông

b. Giáo dục

- Nhà Lê sơ xây dựng lại Quốc Tử Giám ở kinh thành Thăng Long

- Tổ chức các kỳ thi Tiến sĩ để tuyển chọn nhân tài, với bia đá tại Văn Miếu để vinh danh các tiến sĩ.

4. Một số danh nhân văn hóa tiêu biểu

a. Nguyễn Trãi

- Là anh hùng dân tộc và danh nhân văn hóa thế giới, Nguyễn Trãi để lại nhiều tác phẩm có giá trị về văn học, sử học và địa lý, như Bình Ngô đại cáo, Dư địa chí,...

b. Lê Thánh Tông

- Là hoàng đế tài năng, Lê Thánh Tông nổi bật trong việc phát triển giáo dục và văn hóa, sáng lập Hội Tao đàn.

- Góp phần phát triển nền văn chương đương thời.

c. Ngô Sỹ Liên

- Là nhà sử học nổi tiếng, với tác phẩm Đại Việt sử ký toàn thư, được coi là một trong những bộ sử quan trọng nhất của lịch sử Việt Nam.

d. Lương Thế Vinh

- Là nhà toán học nổi tiếng, Lương Thế Vinh để lại các tác phẩm về toán học như Đại thành toán pháp, Thiền môn giáo khoa, và được mọi người yêu mến vì học vấn sâu rộng và tính cách giản dị.

Hình 5. Tượng đồng Lê Thánh Tông ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội)