Lý thuyết Bài 18. Vương quốc Chăm-pa và vùng đất Nam Bộ từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI SVIP

1. Vương quốc Chăm-pa từ thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI

a. Diễn biến chính trị:

* Sự ra đời của Vương triều Vi-giay-a:

- Vào năm 988, một quý tộc người Chăm-pa sáng lập Vương triều Vi-giay-a, mở ra thời kì phát triển mới cho Vương quốc Chăm-pa.

- Kinh đô được dời về Vi-giay-a (thuộc An Nhơn, Bình Định hiện nay).

Hình 1. Thành cổ Đồ Bàn (nay thuộc xã Nhơn Hậu, Thị xã An Nhơn, Bình Định)

* Tình hình chính trị qua các giai đoạn:

- Từ năm 988 đến 1220:

+Chăm-pa gặp nhiều khó khăn trong nước, phải chiến đấu với Chân Lạp và giải quyết mâu thuẫn với Đại Việt ở phía Bắc.

+ Vào năm 1069, Chăm-pa cắt nhượng ba châu (Bố Chính, Địa Lý, Ma Linh) cho Đại Việt.

+ Giai đoạn từ năm 1113 đến 1220, cuộc chiến tranh "Một trăm năm" giữa Chăm-pa và Chân Lạp khiến Chăm-pa bị chiếm đóng hai lần.

- Từ năm 1220 đến 1353:

+ Đây là thời kì thịnh vượng nhất của Vương triều Vi-giay-a.

+ Chăm-pa thoát khỏi sự đô hộ của Chân Lạp, củng cố chính quyền và mở rộng lãnh thổ.

- Từ cuối thế kỉ XIV đến 1471: Vương triều Vi-giay-a bước vào thời kì suy yếu và khủng hoảng.

- Từ năm 1471 đến đầu thế kỉ XVI: Lãnh thổ Chăm-pa bị thu hẹp và chia thành nhiều tiểu quốc nhỏ.

b. Tình hình kinh tế, văn hóa:

* Tình hình kinh tế:

- Nông nghiệp:

+ Sản xuất nông nghiệp là nền tảng chính của nền kinh tế.

+ Kết hợp với chăn nuôi và đánh bắt thủy hải sản, khai thác lâm sản.

- Thủ công nghiệp: Các nghề thủ công tiếp tục phát triển, đặc biệt là ngành gốm sứ, với những lò gốm nổi tiếng như Gò Sành, Trường Cửu, Gò Cây Me.

- Thương nghiệp: Thương mại biển phát triển mạnh, với các cảng lớn như Đại Chiêm (Quảng Nam), Tân Châu (Bình Định).

Hình 2. Gốm men trắng của người Chăm-pa

* Tình hình văn hóa:

- Tôn giáo và tín ngưỡng:

+ Hin-đu giáo là tôn giáo chính, trong khi Phật giáo cũng có sự phát triển.

+ Tín ngưỡng phồn thực rất phổ biến trong cộng đồng.

Hình 3. Hình tượng thần Si-va (thế kỉ XIV-XV)

- Chữ viết: Chữ Chăm không ngừng được cải tiến.

- Kiến trúc và điêu khắc: Các đền tháp nổi tiếng được xây dựng bằng gạch nung, trang trí phù điêu tinh xảo.

- Ca múa nhạc: Âm nhạc và múa Chăm sử dụng các nhạc cụ như trống, kèn Sa-ra-na, và điệu múa Áp-sa-ra đặc sắc.

2. Lược sử vùng đất Nam Bộ từ thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI

a. Diễn biến chính trị:

- Sau sự sụp đổ của Vương quốc Phù Nam, vùng đất Nam Bộ thuộc quyền cai trị của Chân Lạp (Campuchia).

- Tuy nhiên, triều đình Ăng-co gặp khó khăn trong việc quản lý vùng đất này, nên quyền cai trị được giao cho những người thuộc dòng dõi vua Phù Nam.

- Trong suốt thế kỉ X đến đầu thế kỉ XIV, cư dân ở Nam Bộ thưa thớt. Chỉ sau vài thế kỉ, người Việt mới bắt đầu đến đây để khai hoang lập nghiệp.

b. Tình hình kinh tế và văn hóa:

* Tình hình kinh tế:

- Người dân chủ yếu làm nông nghiệp, canh tác lúa nước, kết hợp với chăn nuôi, đánh bắt thủy hải sản, và tham gia các nghề thủ công nhỏ và buôn bán.

- Thương nghiệp trong giai đoạn này không phát triển mạnh như thời kì của Vương quốc Phù Nam.

* Tình hình văn hóa:

- Ảnh hưởng của văn minh Ăng-co ở Nam Bộ không quá sâu sắc, mà văn hóa Trung Quốc có ảnh hưởng rõ rệt hơn.

- Các tôn giáo như Hin-đu giáo, Phật giáo và các tín ngưỡng dân gian vẫn duy trì trong đời sống văn hóa.

=> Đời sống phản ánh một nền văn hóa giản dị, phù hợp với điều kiện sống trong môi trường nhiệt đới, sông nước.