Lý thuyết Bài 7. Phong trào Tây Sơn thế kỉ XVIII SVIP

I. NGUYÊN NHÂN BÙNG NỔ PHONG TRÀO TÂY SƠN

- Từ giữa thế kỉ XVIII, chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong suy yếu. Tầng lớp quý tộc, quan lại chỉ lo ăn chơi, hưởng thụ, bỏ bê việc triều chính.

- Trương Phúc Loan thao túng triều đình, nổi tiếng tham lam và tàn bạo, khiến đời sống nhân dân thêm cực khổ.

- Nhân dân Đàng Trong phải gánh chịu sưu cao thuế nặng, thiên tai, mất mùa, đói kém thường xuyên. Ở Thuận Hóa, nạn đói kéo dài, trộm cướp nổi lên khắp nơi.

=> Mùa xuân năm 1771, ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ dựng cờ khởi nghĩa ở Tây Sơn thượng đạo (An Khê, Gia Lai), tập hợp lực lượng nông dân đứng lên đấu tranh.

Hình 1. Tượng Tây Sơn Tam Kiệt ở Bảo tàng Quang Trung (Bình Định)

II. NHỮNG THẮNG LỢI TIÊU BIỂU CỦA PHONG TRÀO TÂY SƠN

1. Lật đổ chúa Nguyễn, chúa Trịnh và vua Lê

- Nhờ có khẩu hiệu và chủ trương đúng đắn, phong trào Tây Sơn nhận được sự ủng hộ của đông đảo nhân dân.

- Lực lượng nghĩa quân đã lần lượt lật đổ chính quyền chúa Nguyễn, chúa Trịnh và triều vua Lê.

- Một số sự kiện tiêu biểu:

+ 1773 - 1774: Quân Tây Sơn chiếm phủ thành Quy Nhơn, kiểm soát vùng từ Bình Thuận đến Quảng Nam.

+ 1777: Tây Sơn lật đổ chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong, Nguyễn Ánh chạy thoát.

+ 1786: Nguyễn Huệ ra Bắc, lật đổ chúa Trịnh, trao chính quyền về cho nhà Lê.

+ 1787: Nguyễn Huệ lại tiến ra Bắc, vua Lê Chiêu Thống chạy sang cầu viện nhà Thanh.

+ 1788: Đàng Ngoài rối loạn, Vũ Văn Nhậm được cử ra Bắc ổn định tình hình nhưng chưa thành công.

2. Đánh bại quân Xiêm và quân Thanh xâm lược

a. Đánh bại quân Xiêm xâm lược (1785):

- Sau khi chính quyền chúa Nguyễn sụp đổ, Nguyễn Ánh cầu viện Xiêm.

- Cuối năm 1784, vua Xiêm sai tướng Chiêu Tăng và Chiêu Sương đưa 5 vạn quân tiến vào Gia Định.

- Tháng 1-1785, Nguyễn Huệ chỉ huy nghĩa quân tổ chức trận địa phục kích tại Rạch Gầm - Xoài Mút (Tiền Giang).

- Sáng 19-1-1785, nghĩa quân Tây Sơn bất ngờ tấn công, tiêu diệt hầu hết quân Xiêm, chỉ còn vài nghìn tên chạy thoát về nước.

Hình 2. Lược đồ trận Rạch Gầm - Xoài Mút

b) Đại phá quân Thanh xâm lược (1789):

- Hoàn cảnh:

+ Cuối năm 1788, vua Lê Chiêu Thống cùng một số quan lại bỏ chạy sang Trung Quốc, cầu cứu nhà Thanh.

+ Vua Thanh là Càn Long sai Tôn Sĩ Nghị chỉ huy 29 vạn quân tiến vào Đại Việt theo các hướng: Tuyên Quang, Cao Bằng, Lạng Sơn.

- Chuẩn bị phản công:

+ Tháng 12-1788, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế, lấy niên hiệu Quang Trung, rồi nhanh chóng tiến quân ra Bắc.

+ Tại Nghệ An và Thanh Hóa, ông tuyển thêm binh lính, lập kế hoạch đánh quân Thanh.

- Diễn biến chính:

+ Đêm 30 Tết Kỷ Dậu (1789), 5 đạo quân Tây Sơn đồng loạt xuất quân từ Tam Điệp (Ninh Bình). Quang Trung ra lời thề nổi tiếng: “Đánh cho để dài tóc, đánh cho để đen răng, đánh cho nó chích luân bất phản, đánh cho nó phiến giáp bất hoàn.”

+ Từ ngày 30-1-1789 (mùng 5 Tết): Rạng sáng, Quang Trung chỉ huy quân đánh đồn Ngọc Hồi (Thanh Trì, Hà Nội). Đô đốc Long đánh đồn Đống Đa. Tướng Sầm Nghi Đống thắt cổ tự tử. Tôn Sĩ Nghị tháo chạy. Đến trưa, Quang Trung dẫn quân tiến vào Thăng Long.

Hình 3. Một mô hình tàu chiến được cho là của thủy quân Tây Sơn, hiện đang trưng bày tại Bảo tàng Tây Sơn

- Kết quả:

+ Cuộc kháng chiến kết thúc thắng lợi vẻ vang, Quang Trung và nghĩa quân Tây Sơn đã quét sạch 29 vạn quân Thanh ra khỏi lãnh thổ Đại Việt.

III. NGUYÊN NHÂN THẮNG LỢI VÀ Ý NGHĨA LỊCH SỬ CỦA PHONG TRÀO TÂY SƠN

1. Nguyên nhân thắng lợi

- Xuất phát từ truyền thống yêu nước, ý chí chống áp bức và ngoại xâm của dân tộc.

- Nhờ sự đoàn kết, ủng hộ mạnh mẽ của đông đảo các tầng lớp nhân dân.

- Có sự lãnh đạo tài tình của Nguyễn Huệ - Quang Trung, với chiến lược và chỉ huy quân sự kiệt xuất.

2. Ý nghĩa lịch sử

- Khẳng định sức mạnh to lớn của nhân dân và tinh thần đoàn kết dân tộc.

- Xoá bỏ sự chia cắt đất nước (ranh giới sông Gianh), lật đổ chính quyền phong kiến Nguyễn - Trịnh - Lê giúp đặt nền tảng cho sự nghiệp thống nhất dân tộc.

- Đánh bại quân Xiêm và quân Thanh, bảo vệ vững chắc nền độc lập và toàn vẹn lãnh thổ.

- Để lại nhiều bài học quý giá về nghệ thuật quân sự và tinh thần chiến đấu.