Năng lượng SVIP

1. CÁC DẠNG NĂNG LƯỢNG

➤ Một số dạng năng lượng

Một số dạng năng lượng thường gặp: động năng, thế năng hấp dẫn, năng lượng hóa học, năng lượng điện, năng lượng ánh sáng, năng lượng nhiệt, năng lượng âm,…

Động năng

🔸Nguồn gốc: Sinh ra từ chuyển động của vật thể.

⚙️Đặc điểm: Vật chuyển động càng nhanh thì động năng càng lớn và ngược lại.

🔍Ví dụ: Khi một quả bóng lăn, hay khi một bạn nhỏ đang chạy nhảy – tất cả đều mang theo động năng.

Năng lượng điện (điện năng)

🔸Nguồn gốc: Do dòng điện sinh ra, thường đến từ pin, ổ điện, máy phát điện.

🔍Ví dụ: Khi sử dụng máy tính, ti vi hay sạc điện thoại – ta đang dùng năng lượng điện.

Năng lượng nhiệt (nhiệt năng)

🔸Nguồn gốc: Từ những vật nóng như bếp, lửa, Mặt Trời,...

⚙️Đặc điểm: Một vật có nhiệt độ càng cao thì có năng lượng nhiệt càng lớn.

🔍Ví dụ: Khi đun nước, ta thấy nồi nóng lên và nước sôi – đó là nhiệt năng đang truyền đi.

Năng lượng ánh sáng (quang năng)

🔸Nguồn gốc: Từ các nguồn sáng tự nhiên hoặc nhân tạo, như Mặt Trời, đèn điện.

🔍Ví dụ: Nhờ có ánh sáng mặt trời, cây mới quang hợp được; nhờ đèn, ta có thể học tập vào ban đêm.

Năng lượng âm thanh

🔸Nguồn gốc: Phát sinh từ những vật rung động, lan truyền qua không khí hoặc vật rắn, chất lỏng.

🔍Ví dụ: Tiếng nói, tiếng hát, tiếng trống – đều là biểu hiện của năng lượng âm.

Thế năng hấp dẫn

🔸Nguồn gốc: Có được khi vật ở vị trí cao so với mặt đất.

⚙️Đặc điểm: Vật ở càng cao so với mặt đất thì có thế năng hấp dẫn càng lớn.

🔍Ví dụ: Một chiếc diều đang bay cao hay một quả bóng được ném lên không trung – đều mang thế năng vì có khả năng rơi xuống.

Thế năng đàn hồi

🔸Nguồn gốc: Sinh ra từ những vật có thể biến dạng đàn hồi như lò xo, dây cao su, đệm hơi,...

⚙️Đặc điểm: Các vật biến dạng càng nhiều thì có thế năng đàn hồi càng lớn.

🔍Ví dụ: Lò xo khi bị nén thì có thế năng đàn hồi.

Năng lượng hóa học (hóa năng)

🔸Nguồn gốc: Sinh ra từ các phản ứng hóa học trong pin, thức ăn, nhiên liệu,...

🔍Ví dụ: Khi ta dùng que diêm đốt lửa hay khi cơ thể tiêu hóa thức ăn để lấy năng lượng hoạt động – đó chính là năng lượng hóa học.

Năng lượng hạt nhân

🔸Nguồn gốc: Sinh ra từ các phản ứng phân hạch hoặc phản ứng nhiệt hạch bên trong hạt nhân nguyên tử.

🔍Ví dụ: Nhà máy điện hạt nhân sử dụng năng lượng phân hạch để phát điện.

➤ Phân loại năng lượng theo tiêu chí

1. Theo nguồn tạo ra năng lượng: cơ năng (động năng, thế năng), nhiệt năng, điện năng, quang năng, hóa năng, năng lượng hạt nhân,…

2. Theo nguồn gốc vật chất của năng lượng:

- Năng lượng chuyển hóa toàn phần là dạng năng lượng được sinh ra từ nhiên liệu hóa thạch như than đá, dầu mỏ, khí tự nhiên.

- Năng lượng tái tạo là dạng năng lượng như ánh sáng mặt trời, gió, thủy triều, hạt nhân, địa nhiệt,…

3. Theo mức độ ô nhiễm môi trường: năng lượng sạch như năng lượng mặt trời, năng lượng gió, năng lượng thủy triều; năng lượng gây ô nhiễm môi trường như năng lượng hóa thạch.

❗Đơn vị của năng lượng

Trong hệ SI, năng lượng có đơn vị là Jun (Joule, kí hiệu là J). Ngoài ra, người ta còn dùng một số đơn vị năng lượng khác là kW.h, cal và BTU.

1 kW.h = 3 600 000 J

1 cal = 4,1855 J

1 BTU = 1055 J

2. ĐẶC TRƯNG CỦA NĂNG LƯỢNG

Tất cả vật thể (con người, động vật, máy móc,...) đều cần năng lượng để hoạt động.
Sự hoạt động của vật – tức là thay đổi chuyển động hoặc biến dạng – xảy ra khi có lực tác dụng giữa các vật.

Năng lượng đặc trưng cho khả năng tác dụng lực.

3. NHIÊN LIỆU VÀ NĂNG LƯỢNG TÁI TẠO

Trong đời sống và sản xuất, nhiều vật liệu được đốt cháy để tạo ra năng lượng nhiệt và ánh sáng. Những vật liệu này được gọi là nhiên liệu, ví dụ như: gỗ, than đá, khí hóa lỏng, than củi, dầu mỏ, xăng,…

Nhiệt lượng thu được từ nhiên liệu có thể được sử dụng để sưởi ấm, nấu ăn, sản xuất công nghiệp, vận hành động cơ hoặc máy phát điện.

Gỗ

Than

Năng lượng tái tạo là những nguồn năng lượng có sẵn trong thiên nhiên, liên tục được bổ sung thông qua các quá trình tự nhiên như gió, ánh sáng mặt trời, nước chảy,...

Nguồn năng lượng tái tạo

☀️ Năng lượng từ Mặt Trời: luôn có sẵn và được coi là vô hạn, có thể dùng để sưởi ấm hoặc phát điện bằng pin mặt trời.

💨 Năng lượng gió: cũng là nguồn vô tận trong tự nhiên, được sử dụng để quay tua-bin phát điện.

🌊 Năng lượng nước: khai thác từ dòng chảy, thủy triều hoặc sóng biển, thường dùng trong thủy điện.

🌋 Năng lượng địa nhiệt: lấy từ sức nóng trong lòng đất, như từ suối nước nóng, giếng phun nhiệt hoặc vùng núi lửa, có thể dùng để phát điện hoặc sưởi ấm.

🌱 Năng lượng sinh khối: tạo ra từ các vật liệu hữu cơ như thực vật, rác thải, gỗ, rơm rạ, có thể đốt để sinh nhiệt hoặc tạo ra khí sinh học.

 Các nguồn năng lượng này có ưu điểm:​​

♻️ Luôn được bổ sung và có thể khai thác lâu dài.

⚡ Có thể chuyển đổi thành điện năng và nhiệt năng phục vụ đời sống.

🌍 Ít gây ô nhiễm môi trường hơn so với các nguồn năng lượng hóa thạch như than đá, dầu mỏ, khí tự nhiên.